Свята Сустрэчы Госпада

Першыя вытокі гэтага свята трэба шукаць на Усходзе. Яно адзначалася, паводле «Peregrinatio Etheriae», у чацвёртым стагоддзі пад назвай «Чатырыдзесятніца ад Богаз’яўлення». Урачыстасць гэта была прысвечана ўспаміну Госпада, а не Багародзіцы, як пазней. Праз дэкрэт Юстыніяна ў 542 г. яно распаўсюдзілася на Усходзе, а адтуль перайшло ў Рым. Спачатку гэтае свята не мела пэўнай назвы і называлася «святам дня 2 лютага». Але ў канцы VII стагоддзя, пры папе Сергію, які быў грэк па паходжанні, гэтае свята заняло адно з першых месцаў, дзякуючы папскаму загаду аб тым, што яму павінна папярэднічаць пакаянная працэсія, як і падчас трох іншых вялікіх святаў Найсвяцейшай Маці. Таму характар ​​гэтага свята ў Рыме і на Захадзе пераважна марыйны. Наступная старажытная назва гэтага свята «Іпапантэ» або «Сустрэча Госпада» ў царкоўных малітвах многа гаворыцца пра ролю старца Сімеона, такім чынам, як бы накідаецца заслона на таямніцу саму таямніцу Ачышчэння Найсвяцейшай Багародзіцы. Часам гэты дзень нават называлі «Днём Сімяона», а назва Ачышчэнне больш позняя і пазычана з галіканскай літургіі.

Тут мы даем старажытнае апісанне таго, як гэтае свята адзначалася ў Рыме каля 800 г. На досвітку 2 лютага парафіяльныя працэсіі рушылі з розных храмаў горада ў бок «Forum Romanum» да касцёла св. Адрыяна. Дарога вілася праз руіны старажытных палацаў Рыма, і вернікі неслі запаленыя свечкі, каб разагнаць цемру, у той час як духавенства спявала псалмы і антыфоны, а народ адказваў звычайным адказам працэсіі: Kyrie eleison. Як толькі Папа прыбыў у базыліку св. мучаніка, спусцкаўся ў secretarium і ў знак пакаяння апрануў так званую пэнулу, доўгі распушчаны паліто чорнага колеру, што таксама рабілі ўся ягоная асыста. Затым духавенства і розныя школы спевакоў падыходзілі да Папы, прымаючы з яго рук свечку. Пасля завяршэння раздачы свечак спевакі пачыналі спявяць антыфон да інтроіта «Ex surge Domine — Уваскрэсні Госпадзе», які захавалася да сённяшняга дня ў літаргічных малітвах лацінскага Імшалу. Пасля інтроіта Папа адбываў урачысты ўваход у храм святога Адрыяна, спевакі праспявалі Kyrie, як і на ўсіх службах, пасля чаго адбылася калэкта і працэсія.

Народ быў падзелены на сем вялікіх групаў, кожная група са сваім крыжам, спяваючы семь розных літаній. У сярэднявеччы замест крыжоў насілі васямнаццаць найбольш шанаваных у горадзе выяваў Збаўцы і Божай Маці. Папа ішоў басанож, перад ім ішлі два акаліты з запаленымі свечкамі, сярод якіх іпадыякан нёс запаленае кадзіла, паабапал два клерыкі неслі крыжы, а за імі ішлі хоры спеваючы псалмы. Працэсія рушыла праз форум Нервы і Траяна і разцягвалася да Эсквілінскага ўзгорка і, пакінуўшы царкву Еўдаксіі справа, спускалася ніжэй да царквы св. Люцыі – С. Люцыі ў Сіліцэ, пасля чаго зноў выходзіла да царквы ў св. Праксэды, а адтуль прама да базылікі Лібэрыя. Школы спевакоў выконвалі антыфоны і рэспансорыі, духавенства спявала псальмы і адказвала рэспансорыем, размешчаным у парадку літар, пакуль нарэшце, набліжаючыся да базылікі Марыі Маджорэ, не гучала патройная літанія, названая так таму, што паўтаралася тройчы. Пасля працэсіі служылася Літургія, у якой не спяваліся ні Kyrie, ні Gloria.

У старых рымскіх літургічных дакументах нічога не згадваецца пра асаблівае бласлаўленне свечак (грамніц). Гэты звычай бярэ пачатак з Х стагоддзя. Першапачаткова свечкі раздавалі падчас працэсіі, каб асвятліць ноч сваім святлом, але яны не былі асаблівасцю цырымоніі Ачышчэння. У Рыме першая згадка пра асвячэнне свечак датуецца XII стагоддзем, хоць нават тады яны не былі выключнымі для свята «Іпапантэ», бо свечкі, асвечаныя раней, таксама раздаваліся падчас іншых працэсій. Цэнцый Камерарыус кажа, што падчас яго Папа ішоў у царкву св. Мартына на форуме і тут, праспяваўшы Трэцюю гадзіну на троне, размешчаным пад адкрытым небам на Via Sacra, раздваў свечкі, асвечаныя малодшым з кардыналаў. Потым праспяваўшы Шостую гадзіну ў суседняй базыліцы св. Адрыяна, куды прыходзілі са сваімі крыжамі людзі з усіх рымскіх парафій. У працэсіі, якая адбывалася далей, Папа ішоў у сандалях, толькі на ўваходзе ў базыліку Марыі Маджорэ ён знімаў сандалі і йшоў басанож. Перад пачаткам Літургіі. ён спускаўся ў sacrarium, дзе была падрыхтавана цёплая вада, каб абмыць ногі. (…)

Таямніца гэтых літургічных абрадаў, звязаных з гэтым святам, стала прадметам інтэрпрэтацый з VII стагоддзя. Паводле Іво, воск для свечак, зроблены пчоламі з сокаў кветак, якія ў старажытнасці заўсёды лічыліся сімвалам дзявоцтва, азначае цнатлівае цела Дзіцяці, якое не было заганы ні ў сваім зачацьці, ні ў ў нараджэнні, а таксама непарушнасць Марыі. У полымі свечкі святы біскуп бачыць сімвал Хрыста, які прыйшоў разсвятліць цемру. св. Анзэльм, разважаючы над той жа таямніцай, кажа нам, што ў свечцы трэба адрозніваць тры рэчы: воск, кнот і полымя. Воск, выраб нявіннай пчалы, з’яўляецца сімвалам Цела Хрыста, кнот, які знаходзіцца ўнутры, – сімвалам душы, а полымя, якое ззяе, – вобразам Боства.

Безумоўна, у інтэрпрэтацыі таямніцы Ахвяравання Дзіцятка і Ачышчэння Марыі няма недахопу ў глыбокіх тэмах для сур’ёзных разважанняў, у якіх пакорлівасць Марыі, яе паслухмянасць закону, першы ўваход Ісуса ў храм Ерусаліма, прадстаўленне ў постаці звыклага грэшніка, прароцтва Сімяона аб Дзіцяці, аб яго пераследзе, муках і пакутах сэрца Маці – усё гэта становіцца звышдастатковай пасілкам для душы верніка.

Гэтая ўрачыстасць падсумоўваецца ў антыфоне, які спяваецца падчас працэсіі: Упрыгож свой вясельны пакой, Сіёне, і прымі Цара Хрыста! Абдыміце з любоўю Марыю, якая з’яўляецца брамай неба, таму што яна калыша на сваім улонні Таго, хто з’яўляецца новым святлом! Дзева спыняецца, каб ахвяраваць свайго Сына, народжанага перад світаннем. Сімяон бярэ Яго на рукі і абвяшчае народам, што Ён — Пан жыцця і смерці і Збаўца чалавецтва!

Гэты першы ўваход Ісуса ў святыню і Яго ўваход на руках Найсвяцейшай Маці адзначае Царква з вялікай радасцю. Ён называе гэтае свята «Ypapante» сустрэчай і, наследуючы Сімяона, выходзіць насустрач Дзіцяці і бярэ Яго з рук Маці Дзевы як святло, як знак на ўставанне сваіх дзяцей.

св. Бернард, гледзячы ў духу на гэты ўваход Ісуса ў святыню на руках Багародзіцы, на старца Сімяона і прарочыцу Ганну, прадстаўляе нам гэту працэсію такім чынам: “Сёння Дзева Маці ўводзіць Госпада ў храм Гасподні. Язэп прадстаўляе Богу Сына, які не з’яўляецца Яго сынам, але ўмілаваным Сынам Бога Айца, які паклаў ім Сваё ўпадабанне. Праведны Сімяон пазнае Збаўцу, Якога чакаў, удава Ганна славіць Яго ва ўсхваленнях. Гэтыя чатыры чалавекі ўпершыню урачыста адбылі сённяшнюю працэсію, якая цяпер адбываецца па ўсім свеце, ва ўсіх месцах і народах. Не будзем здзіўляцца, што гэтая працэсія была такой маленькай, таму што Той, якога тады прынялі, быў такій маленькі. Ніводнага грэшніка там не было, усе былі праведныя, усе святыя і дасканалыя”

Пойдзем і мы хоць па іх слядах! Пойдзем перад гэтым маленькім Жаніхом нашай душы, як тыя мудрыя дзевы, несучы запаленыя паходні ў нашых руках, агонь любові ў нашых сэрцах! Няхай будуць аперазаны сцёгны нашыя і запаленыя ў руках нашых свяцільнікі, як у тых, што чакаюць Госпада. Кіраваныя верай, запаленыя любоўю, мы нарэшце сустрэнемся з Ім, і Ён даверыць сябе нам, як некалі Сімяону, ужо не ў бляску свечкі, але ў сонцы сваёй боскай славы!

брат Анзэльм ад св. Андрэя Корсіні (Maciej Józef Gądek 1884-1969)

Надрукаваны: Głos Karmelu 4 (1930) 34-37.

Перадрукаваны з https://www.anzelmgadek.pl/swieto-oczyszczenia-najswietszej-maryi-panny-czyli-matki-boskiej-gromnicznej-fragmenty/ з невялікімі рэдакцыйнымі зменамі

Ілюстрацыя з інтэрнэту